|
پرسش :
یکى از مطالبى که بسیار بر روى آن تأکید شده است،
و از دلایل و بهانه هاى ایجاد رابطه، بیان مى شود شناخت قبل از ازدواج است که
اگر میان دختر و پسر رابطه اى نباشد و طرفین از هم شناختى نداشته باشند، ازدواج
آن ها کورکورانه خواهد بود.[1] بدون تردید زوج هاى جوان باید با دیدى باز و
آشنایى کامل از استعدادها و خصوصیّات اخلاقى و فرهنگىِ یک دیگر، زندگى مشترک خود
را آغاز نمایند تا در فراز و نشیبِ زندگى، با همراهى و همدلى مشکلات را پشت سر
بگذارند. در اسلام نیز هم سطح بودن زوجین مورد تأکید قرار گرفته است. اما نکته ى
اصلى در این است که آیا ارتباط و دوستى قبل از ازدواج، شناخت کامل را تأمین مى
کند؟
پاسخ :
در آغاز باید به این نکته توجّه نمود که چه
شناختى تفاهم و درک متقابل را به همراه خواهد داشت و یک رنگى و یک دلى لازم را
در زندگى به وجود خواهد آورد.
واضح است زمانى شناختِ کامل و دقیق به دست مى آید
که با عقل و خرد، فرد مقابل را از جهات مختلف مورد ارزیابى قرار دهیم. در ضمن
باید تلاش هاى شناختى خویش را به گونه اى تحت کنترل در آوریم که از کج روى در
اندیشه مصون بمانیم و در نتیجه، به شناخت یا بازشناسى صحیح از یک دیگر راه یابیم.
سه عامل سبب شناخت صحیح و حفظ از اشتباه است:
1. ارزشیابى کفایت ادّله و شواهد: فرد
دلایلى را که براى دست یافتن به نتیجه تدارک دیده است، ارزیابى مى کند و آن ها
را از جهت کفایت مورد بازبینى قرار مى دهد (عقل ورزى).
2. برخوردارى از علم: هر کس
از علم بیش ترى برخوردار باشد، در مقام شناخت، امکان بیش ترى براى عقلورزى خواهد
داشت. احاطه ى علمى و برخوردارى از اطلاعات گسترده، این امکان را براى فرد فراهم
مى آورد که مواد بیش ترى براى ترکیب و مقایسه ى مطالب در اختیار داشته باشد و از
این رو، به شناخت عمیق تر و بازشناسى دقیق ترى دست مى یابد و از نتیجه گیرى خام
دور مى شود.
3. کنترل حب و بغض: عقلورزى
مستلزم آن است که از دخالت هاى انحراف آفرین حبّ و بغض جلوگیرى شود; زیرا همان
طور که دوستى مانع از بازشناسى ضعف هاست، دشمنى مانع از دیدن قوّت هاست.
هنگامى که دو پاى حبّ و بغض در بند عقل گرفتار
آید، آدمى مى تواند از کج روى در شناخت و بازشناسى در امان بماند.[2]
حال، بسى روشن است که دوستى هاى خیابانى و تلفنى
و روابط میان دختر و پسر، از آن جا که زیبایى و جذّابیّتِ جسمانى و تشابه ظاهرى
در آن نقش پررنگى دارد و افراد در آن مقطع در هاله اى از احساسات و عواطف
غوطهورند و در پى فردى هستند که با ساخته هاى ذهنى شان مطابق باشد، در ارکان
شناخت ناتمام است و کورى حاصل از عشق و محبّت بر آن حکومت مى نماید. در این گونه
روابط، چون احساسات و هیجانات و شور جوانى در حدّ بالایى قرار دارد، حسّ واقعیت
آزمایى، ضعیف است و در مقابل، حالت هاى کام بخشانه، بسیار قوى هستند.
دکتر... در مجله ى «ایران جوان» در ضمن گفت و
گویى درباره ى روابط و عشق - على رغم اصرار بر روابط آزاد - اذعان مى دارد:
در یک سرى تحقیقات، به مردان مورد آزمایش گفتند
که در این جا دو خطّ تلفن وجود دارد; با یکى از آن ها با خانمى زیبا صحبت مى
کنید و در دیگرى با خانمى زشت. هنگام صحبت با خانم زیبا آن ها فکر مى کردند که
او باهوش تر است و مثلا معاشرتى هم هست و لذا خود این ها در صحبت با او معاشرتى
مى شدند و سعى مى کردند جذّاب تر جلوه کنند; یعنى هر دو طرف، بهترین چیزهایشان
را در ویترین مى گذارند و این ویترین ها هستند که با هم صحبت مى کنند. هنگامى که
دست از پیش گویى کام بخشانه برداریم، انتظاراتمان هم متفاوت خواهد بود; یعنى
هنگامى که با واقعیت ها روبه رو شویم، حس مى کنیم معشوق، چهره اش عوض شده است.[3]
پس به اعتراف قائلین به روابط آزاد نیز این دوستى
ها شناخت لازم براى زندگى را تأمین نمى کند و طرفین را از الزام هاىِ درونى نسبت
به عشق، محبّت، خانواده، احساس مسئولیّت و مقدار ظرفیّت هاى روانى و عاطفى یک
دیگر با خبر نمى سازد; بلکه این آشنایى، سطحى و کاملا عاطفى است و حرف هایى هم
که در آن مقطع رد و بدل مى شود به همین گونه است و در آن ها از اصول مؤثّرِ در
شناخت، خبرى نیست.
سرانجام آشنایى هاى تلفنى و ازدواج هاى خیابانى
به حکایت آمارهاى منتشر شده، این گونه ازدواج ها
از استحکام کم ترى برخوردارند و تعداد قابل توجّهى از آن ها به طلاق کشیده مى
شوند. در این گونه روابط، طرفین، نقاط ضعف خود را مى پوشانند و بیش تر سعى در
جلب توجه دیگرى دارند و نقش بازى مى کنند. آن ها سعى دارند همان گونه باشند که
طرف مقابل مى پسندد!
اگر سرى به هفته نامه ها و مجلاّت خانوادگى
بزنیم، صفحات هم راز و پزشک مشاور، مملو از غم نامه هایى است که دخترها و پسرها
از دوستى ها و ازدواج هاى ناکام خود نوشته اند. بسیارى از ایشان، وقتى شور و
اشتیاق اوّلیه شان فرو نشست و با واقعیّت هاى زندگى، بیش تر روبه رو شدند، با یک
دیگر احساس نوعى بیگانگى و غرابت نموده، با عدم تفاهم در زندگىِ مشترک مواجه شده
اند.
بسیارى از ازدواج هایى که از روابط خیابانى، پارک
و دانشگاه ها شروع شده اند، یا به سرانجام روشنى نرسیده، یا قبل از ازدواج رها
شده و حاصلى جز بدنامى نداشته اند. عشق و علاقه هایى که; از طریق آشنایى در
خیابان و تماس تلفنى و ... حاصل مى شود، به همان صورت که با شتاب ایجاد مى شود،
به سردى مى گراید و خاموش مى شود.
دکترى جامعه شناس، دلیل ضعفِ چنین پیوندهایى را
در بى پایه بودن عشق هاى زودگذر جست و جو مى کند و مى گوید:
جوانانى که هم دیگر را در پارک ها و خیابان ها مى
یابند، یا از طریق تماس هاى تلفنى به هم دیگر علاقه مند مى شوند، اصولا مبنا و
اساس علاقه مندى خود را بر همان نگاه هاى اوّلیه پایه گذارى مى کنند و این عشق و
علاقه وقتى ظاهرى باشد، قاعدتاً بعد از مدّت زمانى به تحلیل مى رود و نهایتاً
خاموش مى شود. لذا مى بینیم که اغلب چنین ازدواج هایى حتى بعد از مدّت زمان
کوتاهى (کم تر از یک سال) به طلاق مى انجامد.[4]
جوانان شرکت کننده در مصاحبه اى درباره ى روابط
دختر و پسر، على رغم اصرار بر رفع محدودیّت هاى موجود در جامعه و خانواده، در
لابه لاى سخن خود به این مفاسد اشاره نموده اند:
پسرى مى گوید:
من هیچ وقت امکان ندارد با دخترى که دوست هستم،
ازدواج کنم (و ازدواج طبق معمول و با همراهى خانواده پسندیده است) ... شما اگر
معناى ازدواج را بدانید، آن وقت حسّاسیّت مردهاى ایرانى را مى فهمید ... اگر
دخترى با چند تا پسر دوست بوده باشد، حاضر نیستم با او ازدواج کنم.
دیگرى مى گوید:
من اگر دخترى داشته باشم نمى گذارم که با پسرى
ارتباط داشته باشد; چون این ارتباط بد جا افتاده و اکثراً براى وقت تلف کردن است
نه براى ازدواج.[5]
حال با توجه به این مسائل، اصرار بر روابط
آزادانه ى دختر و پسر، چه ثمرى مى تواند به بار آورد؟ در جاى دیگر از این
مصاحبه، درباره ى مفاسدى که این نوع روابط به همراه دارد آمده است:
به نظر من، اگر پس از ایجاد ارتباط، ازدواجى صورت
گیرد، مشکل آفرین مى شود; چون پسرهایى که با (دخترى) دوست مى شوند، تا مشکلى در
زندگى مشترک پیش مى آید مى گویند: آره، تو همان کسى بودى که با من دوست شدى
....[6]
در نتیجه، افراد طرفدار آزادى روابط نیز، به
مفاسد و کج روى هایى که در آن یافت مى شود، اذعان دارند.
اسلام صحبت کردن زن و مرد و رسیدگى به کارهاى
روزمرّه ى زندگى را حرام نکرده است، بلکه در مواردى که دختر و پسر قصد ایجاد
روابط را داشته باشند، براى آن ضوابطى نهاده و از بى بند و بارى و فساد جلوگیرى
کرده است که در بخش هاى آینده بدان خواهیم پرداخت.
در نتیجه به صرف ایجاد رابطه، شناخت لازم حاصل
نمى شود; بلکه دقّت بر بافت خانوادگى، فرهنگى، اقلیمى، شرایط محیطى که فرد در آن
رشد یافته، میزان تحصیلات و شاخص هایى از این قبیل لازم است تا طرفین زمینه هاى
تفاهم را دریابند.
البتّه بعد از مطالعه و دقت در مطالب یاد شده،
اگر شرایط مثبت بوده و دختر و پسر قصد ازدواج داشته باشند، مى توانند براى
اطمینان و ایجاد هماهنگى و همسانى بیش تر با نامزدىِ شرعى (عقد موقّت) به خواستِ
خود برسند که امروزه در بسیارى از مناطق ایران مرسوم شده است.
بدین ترتیب، طرفین با راهیابى به مقصود از طریق
مواجهه ى حسّى و نظرى (از راه صحیح و مورد پسند عرف و شرع) به شناخت کاملى از یک
دیگر خواهند رسید.
و اگر دختر و پسر، همسانى کامل نداشته و تعهّد و
گذشت و ایثار را اساس زندگى خود قرار ندهند و براى برآورده نمودن انتظارات طرف
مقابل تلاش ننمایند، ادعاى عشق و عاشقى و دلدادگى هاى اوّلیه دوامى نداشته،
سعادت و خوشى را در پى نخواهد داشت.
«روژه موکى یلى» در کتاب روان شناسى زندگى زناشویى
و کتاب عقده هاى روانى، آمارى را در باره ى سرنوشت عشق هاى خیابانى آورده است:
نود درصد افراد متأهّل (در فرهنگ ما غربى ها)
ازدواجشان پیامد عشقى بوده که نسبت به آن تردیدى نداشته اند و از این رقم نود و
پنج و نیم درصد شوهران مورد پرسش، پس از گذشت سه سال از ازدواج خود، اظهار مى
دارند که در خانه احساس خوشوقتى نمى کنند و در همین شرایط نود و یک و نیم درصد
زنان اظهار مى دارند در خانه خوشوقت نیستند.[7]
پی نوشت ها :
[1].
مجله ى ایران جوان، ش 135، ص 21 و 22.
[2]. دکتر خسرو باقرى، نگاهى دوباره به تربیت اسلامى،
ص 17 و 18.
[3]. ایران جوان، ش 135، ص 22.
[4]. دکتر شیخى، هفته نامه ى دیدگاه، پیش شماره ى 3،
آبان 79، ص 5.
[5]. ایران جوان، ش 135، ص 36.
[6]. همان، ش 135، ص 36.
[7]. روژه موکى یلى، عقده هاى روانى، ترجمه ى شجاع
رضوى، ص 101.
شناخت قبل از ازدواج و رابطه آن با صیغه
|