شریعت اسلام و دلایل ازدواج موقت

تحریف ناشیانه شریعت

 

ازدواج یا رابطه زناشویی ابعاد مختلفی دارد که بقاء نسل و رابطه جنسی یا ارضاء خواسته‎های نفسی یک بعد نه تمام آن است. منشاء کشش و جاذبه دو جانبه از سوی مردان و زنان را پاره‎ای اندیشه‎وران و مکتبهای غربی در غریزه جنسی محض، حس استخدام و استثمار و یا اجاره خدمات جنسی و جنگ و تنازع بقا جست و جو می‎کنند. صاحبان این دیدگاه از پی‎ریزی نظام ارتباطی ژرف و استوار و دوستانه‎ای که مردان و زنان در زندگی خانوادگی و اجتماعی بدان نیازمندند عاجزند. افزون بر این پاره‎ای از آنها از توجیه راز و حکمت تمایل زنان به مردان نیز درمانده‎اند. شکست ساختار اجتماعی زوج (خانواده) در غرب که به خاطر تلقی آنان از ازدواج است و نظریه پردازان آنان نیز به جای درمان دردهای جامعه، تلاش می‎کنند دهکده جهانی درست کرده تا همگی از این هزیمت عظمی بی‎بهره نباشند با این مقدمه سری به تحریفات صریح و بی‎پروای آقای حمید رضا شیر محمدی که در سایت گویا نیوز آمده و تمامی آن را به شریعت نسبت می‎دهد می‎زنیم. سعی ما بیان متون دینی است قضاوت نهایی را به شما خوانندگان و جویندگان حقیقت وا می‎گذاریم.

ایشان می‎گوید: از نظر اسلام شیعی (تا آن حد که خود من از طریق قرآن و یا مطالعه نویسندگان و علماء شیعی با آن آشنا شده‎ام) محور اصلی رابطه جنسی بین زن و مرد قرارداد اجاره خدمات جنسی است که طی آن زن با دریافت مبلغی (تحت عنوان صداق یا مهریه) متعهد به ارائه خدمات جنسی به مرد می‎شود. باید به عرض ایشان رساند که محور اصلی رابطه جنسی هیچ ربطی به مسئله ازدواج در اسلام ندارد.

محور اصلی شیعه رابطه جنسی همان تجاذب و تمایل مردان و زنان به یکدیگر است که می‎تواند صرف یک ارتباط بدون قالب باشد اما اگر در قالب دین بخواهیم این رابطه را تعریف کنیم با چارچوب شریعت پیش می‎رویم که با خواستن مرد شروع می‎شود و با قبول خانم پایان می‎پذیرد. که البته این ارتباط دارای مراحل خاصی است که هر کدام از آن دارای حکمی مستقل است. اگر خدمات جنسی تنها معیار برای یک رابطه بود، دیگر برای صرف عقد خواندن، مرد نمی‎بایست نصف مهریه را پرداخت کند و معلوم است که با خواندن صیغه عقد اگر به هر دلیلی مرد همسرش را طلاق دهد نصف مهریه را بدهکار است.

اگر حتی از اجراء صیغه فقط ساعاتی گذشته باشد و هیچ گونه ارتباط که دلالت بر خدمات جنسی باشد در بین نباشد، باز هم مرد ملزم به پرداخت نصف مهریه است. این خود نشان از عمیق بودن نظر اسلام است که دیگران از درک آن واقعاً عاجزند. قرآن آیه 19 سوره نساء بحث ارتباط در ازدواج را مطرح کرده می‎فرماید: «و عاشروهن بالمعروف» معاشرت به دلیل ساختار واژگانی (باب مفاعله) از مفاهیم اجتماعی و دو سویه است که هرگاه قید و پسوندی بدان افزوده نشود، گزینه‎های چندی در آن جای می‎گیرد و یا آیه کریمه «لهن مثل الذی علیهن بالمعروف»[1] در باب آداب معاشرت متقابل زن و مرد است. آیا باز هم این ازدواج صرفاً یک رابطه و قرارداد یک جانبه است؟ (در حالی که در اسلام حداقل همخوابی که به مرد دستور داده چهار ماه است که یک واجب شرعی است) البته ما نمی‎دانیم کدام آیه قرآن و یا کلام کدام عالم شیعی مدنظر ایشان است که بخوانیم و بیشتر بدانیم.

گرچه ما بسیاری از آیات قرآن را بررسی کرده و پی بردیم خداوند در نهایت می‎فرماید: «و جعل بینکم موده و رحمه»[2] ایشان معتقدند در مفاهیم اسلامی چیزی به عنوان عقد دائم وجود نداشته است و من واقعاً نمی‎دانم این مفهوم از کجا وارد اسلام شده که از نظر اسلام تمام عقدها موقت محسوب می‎شود. از آنجا که شما بیشتر با قرآن سروکار دارید تعجب می‎کنم که چگونه نتوانستید فرق ازدواج دائم را از متعه در قرآن پی ببرید؟ آیات ازدواج با الفاظ «فانکحوا من انفسکم ازواجاً»؛ «النساء حرث لکم» ـ «جعل منها زوجها لیسکن الیها» ـ «فلمّا تغشاها حملت حملاً» ـ «جعل منه الزوجین الذکر والانثی» ـ «لکم نصف ما ترک ازواجکم» ... «و لهن الرُبُع»[3] که همگی به گونه‎ای بر دائمی بودن اصل ازدواج دلالت می‎کند.[4] بحث نکاح در بسیاری از آیات قرآن همراه با بقاء نسل و تکمیل زوج است که هیچکدام از اینها در عقد موقت جایی ندارد. و اما آیه 24 از سوره نساء به اجماع علما و مفسرین آیه عقد موقت یا متعه است و مراد از عبارت «استمتاع» در قرآن طبق عرف مردم، ازدواج موقت می‎باشد. و لفظ قرآن هم طبق همان عرف نازل شده است. پس چاره‎ای نیست که لفظ را بر همان معنای متداول حمل کنیم مثل همه الفاظ دیگر قرآن در باب بیع ـ ربا، غنیمت و... 
دوم: در آیه آمده است: «... فآتوهنّ اجورهنّ، این تصریح به اجر کاملاً ناظر به متعه است چون درباره نکاح دائم الفاظی چون صداق (مهر) بکار برده می‎شود سوم: اینکه سیاق آیه 24 سوره نساء کاملاً دلالت بر اختصاص به متعه دارد چون پس از بیان پاره‎ای از احکام به یکباره نوع دیگری از ازدواج را طرح می‎کند که کاملاً احکامی خاص دارد. مضافاً مفسرینی چون محمد بن جریر طبری، جلال الدین سیوطی، امین الاسلام طبرسی و... این آیه را حمل بر متعه کرده‎اند که نشان از نوع دیگری از ازدواج است. [5] 
سؤال ما از شما این است که مراد شما از ازدواج دائم چیست؟ 
اگر مراد شما از ازدواج دائم در فقه اسلامی همان مرتکز در مسیحیت است، چنین چیزی باطل است و قیاسی مع الفارق. زیرا ازدواج دائم در شریعت اسلامی تفاوت جوهری با ازدواج دائم در اصطلاح مسیحیت دارد. اگر ازدواج دائم در کلام ایشان در قبال ازدواج موقت است، طبیعتاً چنین مفهومی در فرهنگ مسیحیت وجود ندارد. بنابراین با توجه به فرق بین ازدواج دائم و موقت در شریعت اسلامی و تفاوت دائم در شریعت اسلامی با دائم در فرهنگ مسیحیت (که ایشان ادعا کرده‎اند) معتقدیم آنچه در شریعت اسلامی به عنوان ازدواج دائم مطرح است غیر از آن چیزی است که در مسیحیت آمده است و خطای آقای شیر محمدی از اینجا ناشی شده که بین دائم در اسلام با دائم در مسیحیت را یکی قلمداد کرده است .
دوم اینکه با توجه به معنا و مفهوم و شرائط ازدواج دائم و موقت در شریعت اسلامی در می‎یابیم که هر چند ازدواج دائم فی نفسه و به سبب عروضی یا قواطعی مثل طلاق محدود به زمان شود اما این بدان معنا نیست که این دو عنوان یکی‎اند. چون ازدواج موقت از اول محدود است و دارای شرائطی خاص، و ازدواج محدود با طلاق یا فوت همسر نیز دارای شرائط و احکامی خاص. و هر چه محدود شد به معنای یکی بودن نیست. و اگر قاطعی در بین نباشد این ازدواج دائم است به گونه‎ای که در روایات ما آمده است که این زوج می‎توانند در عالم بقاء، با هم زندگی خود را ادامه دهند. که خود شاهدی است بر جریان تفاوت بین دائم و موقت. از طرف دیگر طبق اصول و قواعد زبانشناسی هر جا لفظی بدون قید آمد، فرد اعلی اراده شده است از میان دو نوع ازدواج، نوعی که متلزم بقاء نسل است نوع دائم آن می‎باشد پس به حکم عقل و قرینه حکمت در جایی که متکلم توان آوردن قید را دارد و از آن امتناع می‎کند مرادش فرد قوی‎تر است که همان ازدواج دائم است.[6] 

مفاهیم شرعی ـ دانش بشری 
ایشان ضمن انتقاد از حرکت برخی روشنفکران اسلامی در علمی جلوه دادن احکام دینی مدعی شده‎اند: به نظر می‎رسد هیچ لزومی برای التقاط و آمیختگی مفاهیم حلال و حرام (شرعی) و سالم و ناسالم (علمی) وجود نداشته باشد در واقع هیچ لزومی ندارد فکر کنیم بین این دو تعارضی وجود دارد. در مجموع کوشش من بر این بود که نشان دهم هر تلاشی برای توجیه و توضیح مفاهیم مذهبی بر پایه دانش در حال تحول بشری و علوم تجربی امری غیر لازم است. با اذعان به استقلال دو مشرب و منبع زمینی و فرا زمینی و با ابراز خرسندی از تعبد جنابعالی درباره فرامین الهی ـ بالاخره این سؤال در ذهنهای کنجکاو به دنبال پاسخی مستدل است که آیا هرگونه رابطه بین بایدها و نبایدهای دینی با دریافت‎های علمی به طور عموم مردود است؟ آیا هرگونه هماهنگی و نسبت را بین عالم تکوین و عالم تشریع غیر ضروری و مردود می‎دانید؟ پس فلسفه احکامی که قرآن به آن اشاره می‎کند را چگونه توجیه می‎کنید؟ آیه شریفه «من اعرض عن ذکری فان له معیشه ضنکا»[7] ناظر بر چیست؟ قرآن تصریح دارد که گرفتن روزه مساوی با سلامت است. آیا دریافت‎های بشر درباره آثار و فوائد روزه گرفتن واقعاً بی معنا است؟ گرچه ما معتقدیم آنچه در دین دارای اهمیت است، بندگی کردن است، گرچه علوم ظاهری مؤید باشند یا مخالف ولی به راستی فلسفه احکام در بیان کسانی که قرآن در وصفشان می‎فرماید: «والراسخون فی العلم» چه جایگاهی در کلام شما دارد با اینکه می‎دانید شریعت و فقه شیعه بدون اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ هیچ معنا و مفهومی ندارد.[8] آیا به نظر شما با قطع نظر از حکم الهی، خوردن حیوان نجاست خوار یا مردار خوار و یا حیوانات درنده در متابولیسم بدن هیچ تأثیری ندارد؟ آیا خوردن مسکرات (با قطع نظر از حکم خداوند) بر روند فکری و قوای مغزی هیچ تأثیری ندارد؟ آیا خون خواری منجر به رشد آدم شیاد نمی شود؟ آیا ادراری که مثال می‎زنید سالم است، تا به حال پزشکی یا آدم عاقلی توصیه به خوردن آن کرده است؟ ناگفته نماند شما هم بی میل نیستید بین دین و علم رابطه برقرار کنید آنجا که می‎گوئید: (جالب این است که مجمع تشخیص مصلحت توضیح نمی‎دهد که ملاک تغییر، کدامیک از تحقیقات و بررسی‎ها و پژوهش‎های امروزی دانش بشری در مورد مضرات آن قول مشهور فقهای امامیه است (برعکس، بعضی از فرضیات، بروز بعضی اختلالات مانند اسکیزوفرنیا یا اختلال هویت جنسی را به حضور مادری غالب و نبود پدری خون گرم برای همانند سازی شخصیتی کودک پسر با او نسبت می‎دهند.) 
دیدگاه صواب نه طریقه روشنفکری برخی و نه روش شما را بلکه راه سومی معرفی می‎کند که مناسب است قدری از آن بیان کنم حقیقت علمی و دینی سازگار و هماهنگ هستند. در حقیقت آن دو جنبه‎های متفاوتی از یک حقیقت و یک واقعیت با لایه‎ها و سطوح متفاوت هستند. این دیدگاه در تقابل و تضاد با هر نوع تقلیل گرایی یا تجزیه طلبی که منجر به برداشت از شیعه واقعیت تنها در یک سطح خاص و نادیده گرفتن سایر سطوح آن می‎باشد. از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل شده است: «علم و دین دوقلو هستند. اگر از هم جدا شوند هر دو آتش می‎گیرند.»[9] به نظر می‎رسد که جفائی که در اینجا به علم و دین توأمان شده، همان جفائی است که به جدایی دین از سیاست کردند. دین و شریعت دو منبع و مشرب آسمانی و زمینی برای کشف یک پیام است. شریعت آینه تکوین است و نمی‎توان با علم بدون دین و دین بدون علم (ره) به جایی برد. آیا در تفسیر سخن شما قطع دست دزد، اعدام مرتد، قصاص جانی، تعزیر گرانفروش و حبس و مجازات اخلال‎گر در تعارض با سلامت جسمی نیست؟ طبق قاعده اولویت شما، کدامیک از اجراء دین و سلامت جسمی در تعارض و تضاد شکست می‎خورد؟ و آیا بهتر نیست طبق دیدگاه سوم رأی داد که هر دوی آنها در مسیر سلامت است. شما از یک طرف می‎گویید: فرامین الهی را بدون یافته‎های بشری باید پذیرفت از سوی دیگر بین اجراء فرامین و سلامت، آنچه مقدم می‎کنید سلامت است حال اگر در مسئله‎ای علم بشر به اینجا رسید که سلامت فرد در گرو اجراء فرامین الهی است مثل قضیه‎ای که شما نقل کردید (اسکیزوفرینا) طبق یک سؤال فلسفی آیا پذیرفتن سلامت جسمی لزوماً به معنای تعارض با فرامین الهی است؟ و آیا بی‎نیازی برای آمیختگی مفاهیم شرعی و سلامت علمی یک اصل مسلم شرعی است یا یک سلیقه فردی؟ اگر از نوع اول است در قرآن و جاهای دیگر به آمیختگی این دو کاملاً اشاره شده: «یسئلونک عن المحیض قل هو اذی... صوموا تصحوا ـ و لکم فی القصاص حیاه» و اگر یک مسئله اسلام سلیقه‎ای است این اعتراض به شما هم وارد است که چرا اسلام را به طور کلی و کامل مطرح نمی‎کنید و آن آمیختگی این دو است و تفکیکی بین این دو نیست و چرا شما آن را جدا می‎کنید؟! چون تالی فاسد بیان شما جایی است که علم بشری قائل به ترک تکلیف است و حکم شما نیز مؤید آن (جلوگیری از قطع دست دزد) ولی تکلیف الهی اجرا آن است گر چه با سلامت در تعارض باشد؟ 

تعامل یا تعارض بین قوانین فعلی و مفاهیم اسلام شیعی 
ایشان مدعی است قوانین و نحوه اجرای آن در تعارض کامل با فقه شیعی و نص صریح قرآن است. 
طلاق: حق طلاق که بر پایه مفهوم ابتدائی عقد، در اختیار مرد است بتدریج از مرد گرفته شده... شما می‎دانید که طلاق یا همان ازاله قید نکاح بغیر عوض، در نظر شیعه ابتدائاً به عهده مرد است اما مرد می‎تواند در موقع اجرای صیغه نکاح، زن خود را وکیل کند تا خود را مطلقه کند. بحث دیگر درباره طلاق عنصر تأثیر گذار عسر و حرج است.[10] در جایی که زن بتواند با ادله محکمه پسند ثابت کند زندگی او با یک مرد (دارای ویژگی‎های خاص مثل اعتیاد، عینیت طولانی، آزارها طاقت فرسا و...) غیر قابل تحمل است، قاضی می‎تواند او را طلاق دهد. آیا یافتن راه حل مناسب شرعی برای حفظ جان انسان‎ها، به منزله خروج زندان شریعت است؟ وانگهی این گونه دخالت‎ها است که می‎گوئید «این امر بسترساز حضور تعارضات و اختلافات و سوء تفاهمات و سوء ظن‎های دراز مدتی است که قطعاً امکان تداوم روابط عاطفی ـ جنسی سالم در جامعه را با موانع خطیر مواجه خواهد کرد.) 

حق داشتن همسر دوم 
بدین ترتیب نص صریح قرآن مجید بر این دلالت دارد که عدم رضایت همسر دلیل کافی برای حرام کردن چیزی که خداوند حلال کرده است نمی‎باشد کاملاً صحیح است که قرآن تصریح به چند همسری دارد (فانکحوا ما طاب لکم من النساء مثنی و ثلات و رباع) و باز هم صحیح است که پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نباید به خاطر کسب رضایت بعضی از همسران ـ حلال خداوند را بر خود حرام کند... اما به نظر شما آیات قرآن فقط این دو مطلب را دارد؟ آیا اصلاً سفارشی به عدالت نکرده است؟! «اِن خفتم ان لا تعدلوا فواحده» برای چه کسی نازل شده است؟ قطعاً نبی گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ بر اساس اصل عصمت همیشه عدالت گستر و عدالت خواه بوده پس بر ساحت قدس او ظلم و تعدی بر زنان پذیرفتنی نیست. ایشان با توجه به قضیه حراست از زنان بی سرپرست می‎بایست برخی از ایشان را در حباله خود در آورد و از سوی دیگر طبق سنت زنانه، حسادت دردسرساز مانعی بر سر راه پیامبر شده بود که آیه نازل شد اما این عمل به دستور خداوند به شخص پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و مقام عصمت و عدالت ایشان کجا و رفتار غیر منطقی مردان چند همسر کجا؟ تفاوت ماهوی بین آیات قرآن که خطابش به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ است با رفتار مسلمانان زیاده خواه است. اگر زنی با ادله محکمه پسند ثابت کند که همسر دوم منجر به اخلال در زندگی او شده موجب افسردگی و سرگردانی و بی هویتی او شده است آیا نباید مشکل او را حل کرد؟ آیا رها کردن چنین زنی به حال خود خلاف صریح قرآن نیست که امر به عدالت کرده است؟ آیا اگر زنی در هنگام صیغه عقد، شرط کرد که زن دیگری در خانه نباشد، نباید طبق قانون شریعت: «المؤمنون عند شروطهم» با او رفتار کرد؟ این چه قضاوت بدون پژوهشی است که به اسلام نسبت می‎دهید و آیا اینها تحریف ناشیانه در شریعت محمدی ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیست؟ کدام آمار و ارقام از کدام پژوهشگاه اعلام شده که ریشه تشدید اختلافات هزینه ساز در گرو دخالت حکومت است...

مهریه 
از آنجا که شما درباره فقه شیعه مطالعه کرده‎اید قطعاً باید از سایرین بیشتر بدانید که اصل مهر ثابت است اما نحوه بازپرداخت آن توافقی است. شما گفته‎اید (این عندالمطالبه از چه زمانی در دفاتر ثبت نمایندگان قوه قضائیه چاپ شده است.) 
خوب سری به کتب فقهی بزنید مثل لمعه شهید که اولاً در ضمن عقد هرگونه شرط درباره مهر و کیفیت آن لازم الاجرا است. ثانیاً عندالمطالبه همان عبارت دِین بودن مهریه است. و هیچ اشکالی ندارد که مهر و صداق زن به ذمّه مرد باشد مثل همه دیونی که به عهده دارد. در تحریرالوسیله امام خمینی (ره) از فقهای برجسته قرن معاصر می‎خوانیم که مهر می‎تواند دِین باشد. [11] گرچه شما در بین کلمات متعارض و متناقض خود دچار یک سردرگمی شده‎اید اما مسیر اسلام و شریعت شیعه کاملاً روشن است و قوانین اسلامی ایران بر اساس یافته‎های قرآن و فرمایشات اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ است و تمام تلاش بر این است که بین حفظ و حراست از خانواده از یک سو و احقاق حق زنان از سوی دیگر راه کارهایی بدست آید که ضمن عمل به وظایف اجتماعی ـ اصول ثابت دین مورد تعرض قرار نگیرد و هر کجا این مهم به مخاطره افتاد لازم است که همه متدینین جلوی آن را بگیرند. 
قوانین بشری هر قدر هم خوب باشد به لحاظ مصالح مقطعی وضع می‎شود پس در هر عصری به لحاظ نیاز آن مقطع قوانینی محدود با زیربنای شیعه باید وضع نمود تا از حقوق همگان دفاع شد. نه مردسالاری، نه زن محوری هیچ کدام در اسلام اصیل نیست بلکه همه ما باید زیر پرچم عدالت به قرآن و احادیث عمل کنیم.

[1] . بقره، 228. 
[2] . روم، 21. 
[3] . آیات قرآن در خصوص بحث زوج و رابطه این دو نشان از دائمی بودن می‎کند. پس با بررسی این آیات پی می‎بریم که رابطه زوج در نظام خلقت یک رابطه همیشگی برای بقاء نسل و... است. 
[4] . برای توضیح آن باید گفت که واژه زوج در لغت به معنای همتایی و همپایی در یک جریان تکاملی است وقتی می‎گویند انسان از یک جفت است به منزله وجود یک شیء تکاملی و مکملی در کنار یک وجود شبیه به آن با شرائط متفاوت ولی سنخیت واحد. و این با موقتی بودن سازگار نیست بلکه حاکی از دوام است. احکام شریعت (تولد نسل، نفقه، اذن شوهر در مسائل زندگی و...) همگی حکایت از یک دوام دارد و هرگاه بحث مقطعی بودن یک ارتباط در بین باشد احکامی غیر از دوام دارد پس عبارت زوج، ازدواج در قرآن با توجه به احکام آن همگی حکایت از دائمی بودن است و هر جا اینها بوده واژه زوجیت هم مطرح نبوده است از جمع بین این دو پی می‎بریم که واژگان ازدواج،‌ نکاح در قرآن برای علقه دائمی است و استمتاع که با مقطعی بودن و موقت بودن نیز می‎سازد برای نکاح موقت است. 
[5] . لمعه شهید ثانی، با تحقیق کلانتر، کتاب النکاح، مبحث متعه. ج 5، ص 250. 
[6] . آخوند خراسانی، کفایه، مبحث مطلق و مقید (اصول فقه مرحوم مظفر، علم الاصول شهید صدر و...) 
[7] . طه، 124. 
[8] . صدوق، محمد بن علی بابویه، عیون الاخبار الرضا، ج 2، باب 33،‌جواب مسئله فی العلل. 
[9] . دکتر خلیلی،‌شیوا، سرپرست سابق گروه علم و دین مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی، ص 11، جام جم، شماره 1820 به نقل از نشریه بین الملی اخبار علم و الهیات آمریکا. 
[10] . مجموعه قوانین خانواده مصوب مجلس شورای اسلامی با توضیحات دکتر کاتوزیان. 
[11] . تحریرالوسیله کتاب النکاح، از تألیفات امام خمینی (ره) . محمد غفرانی

 

فهم صحیح ازدواج موقت

فهم صحیح ازدواج موقت نقدی بر مقاله ازدواج موقت منتشره در روزنامه حیات نو از مینا معتدی

سوگیری منفی و ناسازگار اندیشی نسبت به ازدواج موقت به این لحاظ است که ابعاد گوناگون آن نه تنها درست شناخته نشده بلکه شناسایی نیز نشده‏است. تحقیق در این باره جستاری فراگیر را الزام می‏نماید که به فراخور این مقاله به آن می‏پردازیم:

1ـ شناخت ماهوی ازدواج موقت: افراد بسیاری و بویژه نسل نو تصورشان از ازدواج موقت، گزینش‏ها و رهایش‏های دلبخواهی و آزاد از هر مسوؤلیتی در این زمینه است. بنابراین طبیعی خواهد بود که آن را به عنوان یک پدیده ناهنجار اجتماعی محکوم نمایند. اینک در رهیافتی به شناخت اصولی از ازدواج موقت باید واکنشی داشته باشیم به این اصل که ازدواج بطور کلی صرفاً به معنای ارضاء غریزه جنسی نیست و این فقط شایسته حیات حیوانی است. انسان و جامعه انسانی غرائز خود را باید بر پایه مسؤولیت‏ها و شرائط ویژه تراز با حوزه انسانی خود به انجام رساند. بنابراین ازدواج موقت درست مانند ازدواج دائم مسؤولیت آفرین است، شرائط ویژه‏ای دارد و با راهکارهای محدودیت آور همراه است. درست است که در این نوع ازدواج بواسطه شرط زمانی که تعیین مقدار آن بر اختیار زوجین است متارکه آسانتر انجام می‏گیرد ولی به لحاظ شرائط گزینش یافته در آن اینگونه هم نیست که به راحتی کسی عهده‏دار آن شود و به همان راحتی از آن صرف نظر نماید. مثلاً یکی از شرائط عهده در آن اجراء صیغه عقد است و شرائط دیگر که در مدارک فقهی و رساله‏های توضیح المسائل تفصیل آن آمده است.

2ـ جستار دیگری که در این زمینه لازم است انجام گیرد، تبیین هدفی است که دین بر جعل این نوع ازدواج منظور داشته است. برخی پندارشان این است که ازدواج موقت راهبردی است در راستای تأمین امیال غریزی یک سری انسانهای هوسران. این یک نگرش غیر مطالعاتی نسبت به فرایند این حکم دینی است. دین که کیان ساختاری آن بر پایه حکمت بنیانی گرویده در این مورد نیز حکمتی متناسب با فرایندهای اجتماعی ملحوظ داشته است. با توجه به اینکه ازدواج یکی از ضرورتهای اجتماعی است و با توجه به اینکه جریان متعارف آن، ازدواج دائم برخورداری از امکانات خاص خود را می‏طلبد و از طرفی بواسطه عوامل پیدا و پنهان، چندان، این امکانات در سطح یکسانی برای همگان وجود نداشته و لذا برخی دچار فقدان یا کمبود امکانات گردیده که در نهایت توان تشکیل زندگی زناشوئی بصورت ازدواج دائم را ندارند و از سویی نادیده گرفتن حق طبیعی آنان، نیاز به ازدواج جامعه را به آفتهای کلی دچار می‏سازد، در ره یافتی برای جمع بین برخوردار نبودن این گروه از حق طبیعی فطریشان در عین بی امکاناتی، دین با تشریع این نوع ازدواج هم از فعلیت یافتن آفتها و مفاسد بالقوه پیشگیری نموده و هم برای این گروه در دست یافتن به خواسته فطریشان راهکاری مناسب ارائه داده است. 
اینک می‏پردازیم به اشکالاتی که خانم مینا معتمدی بر این باره مطرح نموده‏اند: 
بر بخش نخست بر هر دو آیه از قرآنی (آیه 129 سوره نسا و آیه 4 از سوره احزاب) استناد شده و اینگونه برداشت گردیده که این دو آیه تک همسری را توصیه می‏نماید. 
پاسخ: آیه سوره احزاب مربوط به نفی دوگانگی در محبت به خدا و غیر خداست، علامه در المیزان آن را کنایه از امتناع جمع بین متنافین در اعتقادات دانسته است، (المیزان ج 16، ص 274) مجمع البیان هم از آن برای توحید استدلال نموده است و سپس آراء گوناگونی از مفسرین نقل می‏کند که هیچیک از آنها با برداشت مقاله موافقت ندارد. 
«مجمع البیان ج 8،7 ص 526» آیه سوره نساء درباره تعدد زوجات است هم به لحاظ شأن نزول و هم به لحاظ ارتباط آن با آیه 3 از همین سوره که تصریح به موضوع تعدد زوجات دارد، علامه در این زمینه می‏فرماید: »این آیه بیان حکم عدالت بین زنانی است که در آیه »و ان خفتم ان لا تعدلوا فواحده« تشریع شده است، المیزان، ج 5، ص 101. 
بنابراین هیچیک از این دو آیه ارتباطی به ازدواج موقت ندارد.

در بخش دیگر به بازتابهای ازدواج موقت پرداخته شده است: 
1ـ ازدواج موقت مردان مجرد به روی‏گردانی آنان از تشکیل زندگی طبیعی می‏انجامد. 
پاسخ: ازدواج موقت برای مردان مجرد بر اساس مبانی شرعی و تحقق شرائط، بلا مانع است ولی اگر انجام این امر در گستره‏ای تحقق یابد که به روی گردانی افراد از ازدواج دائم بیانجامد تا آنجا که به یک معضل اجتماعی تبدیل گردد. 
بر عهده حکومت اسلامی است که با آن مقابله نماید، اینگونه برنامه‏ها به عنوان حکم ثانوی در شرع ملحوظ شده است یکی از آن عناوین که متناسب این بحث است اصل نفی ضرر است یعنی هر گونه زیانی متوجه جامعه اسلامی باشد باید از آن جلوگیری کرد حتی زیانهایی که ناشی از احکام اولی است لذا در اصطلاح فقهی به اصل حاکم از آن نام برده می‏شود. فقها در این باره بحث مستقلی دارند و امام »قدس« نیز در کتاب الرسائل آن را عنوان کرده‏اند و بلکه آن را از احکام حکومتی دانسته‏اند. الرسائل، ص 6 و ص 49. 
2ـ سایر اشکالات به لحاظ اینکه درباره مردان متأهل است به یک پاسخ کلی بسنده می‏شود: 
این موضوع در نصوص دینی مطرح گردیده و بیان شده است که این امر اختصاص به دو گروه دارد، به مردان مجرد و به متأهلانی که دسترسی به همسر خویش ندارند در این خصوص بد نیست به روایاتی پرداخته شود. 
علی بن یقطین می‏گوید از امام هفتم علیه السلام درباره متعه پرسیدم؟ امام علیه السلام فرمود: تو را چه به متعه، خداوند تو را از آن بی‏نیاز ساخته است. 
فتح بن یزید می‏گوید: از امام هفتم علیه السلام درباره متعه سؤال نمودم؟ امام علیه السلام فرمود: متعه برای کسانی تجویز شده است که نتوانسته‏اند ازدواج کنند و باید از این طریق عفت خویش را حفظ نمایند و اگر ازدواج نمودند در صورتی بر آنان مباح است که دسترسی به همسرشان نداشته باشند.(1) 
درباره متأهلان متعارف هم نهی، کراهتی شده است و علتش را هم فساد بین زنها بر شمرده‏اند. محمد بن الحسن شمون می‏گوید: امام هفتم علیه السلام به بعضی از دوستانشان پیام فرستادند که به متعه رو نیاورید بلکه بر شماست که سنت را بپا دارید نه اینکه با متعه همسرانتان را نادیده بگیرید و در نتیجه آنها هم کفر بورزند و سرکشی نمایند، و ما را نفرین کنند.(2) 
اما اینکه افراد اندکی بی‏هیچ مشکلی بخواهند اقدام به این امر نمایند، عملکرد اینگونه افراد ارتباطی به حسن ازدواج موقت در مواردی که شرع بیان داشته است ندارد، چرا که وجود افراد هوسباز که بخواهند از این امر سوء استفاده کنند دلیل بر عدم حسن آن نمی‏شود و معلوم است که منکر استحاله اجتماع نقیضین دلیل بر عدم استحاله نمی‏باشد. 
------------------------------------------------------------------------ 
پی‎نوشت‎ها: 
1) وسائل الشیعه، ج 14، ص 449. 
2) وسائل الشیعه، ج 14، ص 450. 

 

دلایل منع ازدواج زن مسلمان با غیرمسلمان

پرسش :

چرا یک زن مسلمان با یک مرد مسیحی نمی‌تواند ازدواج کند امّا یک مرد مسلمان می‌تواند با یک زن مسیحی ازدواج کند؟


پاسخ :

قبل از پرداختن به جواب سؤال، ذکر مطالبی به عنوان مقدّمه ضروری می‌باشد: 
مطلب اول این است که کافر بر دو قسم است: یک قسم آن کافر کتابی نامیده می‌شود مثل نصاری (مسیحی) و یهود که به وحدانیّت خداوند و پیامبران خودشان و انبیاء گذشته ایمان داشته و به رسالت پیامبر اسلام ایمان ندارند، و قسم دوم: کافر غیرکتابی نامیده می‌شوند و آنها کسانی هستند که نه اعتقاد به خدا دارند و نه به انبیاء الهی بلکه یا ملحدند یا مشرک و بت‌پرست هستند. 
مطلب دوم که قابل ذکر است این است که: ازدواج در اسلام بر دو نوع است یکی ازدواج دائم و دیگری ازدواج موقّت. ازدواج دائم عبارت است از ازدواجی که به طور دائم بین زن و شوهر با عقد خاص منعقد می‌گردد و بدون طلاق این انعقاد زوجیّت قابل رفع نمی‌باشد. بر این ازدواج آثاری از قبیل وجوب نفقة زن و تهیّة مسکن و سایر لوازمات زندگی بر شوهر و نیز حقوق خاص بین طرفین مترتب می‌گردد. 
ازدواج موقّت به ازدواجی گفته می‌‌شود که با عقد مخصوص بین زن و شوهر برای مدّت محدود انعقاد و با انقضاء و تمام شدن مدّت که ممکن است یک روز باشد یا بیشتر و کمتر، علقة ازدواج بین آنها خود به خود از بین می‌رود و اکثر حقوق و آثاری که در ازدواج دائم مطرح است بر این ازدواج مترتب نمی‌گردد و ازدواج موقّت به متعه معروف است که فقط در مذهب شیعه بر جواز خودش باقی مانده است، و در مذهب اهل سنّت از طرف عمر حرام گردیده است. 
مطلب سوم این است که: علماء شیعه و سنّی اتّفاق بر این دارند که ازدواج زن مسلمان با کافر حرام است و فرق نمی‌کند کافر اهل کتاب باشد مثل مسیحی و یهودی، یا اهل کتاب نباشد. و نیز ازدواج مرد مسلمان به طور مطلق با زن کافر غیر کتابی به اتّفاق همة مسلمین حرام می‌باشد. امّا در مورد زن‌های اهل کتاب علماء شیعه و مراجع تقلید قائل به جواز ازدواج موقّت با آنان می‌باشند.[1] و در ازدواج دائم با آنان اقوال مختلف است. 
برخی از علماء و مراجع تقلید مثل امام خمینی ـ رحمة الله علیه ـ و آیت الله بهجت و آیت الله اراکی و آیت الله فاضل لنکرانی و ابن البرّاج عقد دائم با آنان را جایز نمی‌دانند.[2] آیت الله سیستانی عقد دائم با زن اهل کتاب را بنابر احتیاط لازم جایز نمی‌داند.[3] آیت الله خویی و آیت الله تبریزی ترک ازدواج با زن مسیحی و یهودی را احتیاط مستحب می‌دانند.[4] آیت الله گلپایگانی ـ رحمة الله علیه ـ و آیت الله صافی گلپایگانی جواز ازدواج دائم با آنان را خالی از قوّت ندانسته ولی در صورت تمکّن از ازدواج با زن مسلمان، ازدواج با آنان بر طبق فتوای آنها کراهت شدیده دارد.[5] امّا اهل سنّت ازدواج دائم با زنان اهل کتاب را حلال می‌دانند.[6] 
بنابراین روشن شد که در اسلام ازدواج زن مسلمان با کافر به طور مطلق حرام است، و نیز ازدواج مرد مسلمان با زن غیر اهل کتاب مطلقاً جایز نمی‌باشد امّا با زن اهل کتاب اقوال مختلف بوده که بیان گردید.

 

و اینکه چرا یک زن مسلمان با یک مرد مسیحی یا به طور کلّی با مرد کافر نمی‌تواند ازدواج کند، علّت آن با بیان امور زیر روشن می‌گردد: 
1. با توجّه به اینکه اسلام دین حق و هدایت و در نتیجه راه رستگاری و نجات است، و خدای متعال در هر زمانی برای هدایت بندگانش دین حق را با پیامبر و کتاب آسمانی خاص ارسال نموده و پیروی از آن را مایة سعادت و نجات قرار داده است و از نظر خداوند هیچ دینی جز دینی که خودش آن را فرستاده است مورد قبول نبوده و پیروان غیر دین اسلام را از زیانکاران می‌شمارد.[7] پس با قطع نظر از هر دلیل شرعی، عقل سلیم انسان به تنهایی حکم می‌کند که یک فرد مسلمان وقتی که در مسیر نجات و هدایت واقعی قرار گرفته است نباید به جرگة اهل باطل بپیوندند تا چه رسد که یک زن مسلمان با کافر یا مسیحی ازدواج نموده و بدون پشتوانة اجتماعی از طرف مسلمین در متن جامعة کفر قرار بگیرد و در نهایت از نور به سوی ظلمت کشانده شده و از ولایت خداوند خارج و در تحت ولایت طاغوت قرار بگیرد. 
بنابراین ازدواج یک زن مسلمان با کافر مستلزم گمراهی و بدفرجامی اوست و به خاطر اهمیّت داشتن نجات انسان از گمراهی و هدایت او در نزد خداوند، نه تنها یک زن مسلمان نباید با کفّار ازدواج کند بلکه اگر از زنان کفّار کسی به سوی مسلمین هجرت نموده و پناهنده شود بعد از این که اسلام او ثابت شد، به دستور قرآن[8] بر مسلمین حرام است که این زن را به اولیای او برگردانند حتّی اگر پدر، شوهر، برادر و اقاربش به دنبال او بیاید و او را از مسلمین طلب کند.[9]

 

2. مسئلة عزّت و شرافت که مخصوص خداوند، پیامبر و مؤمنین است[10] اقتضاء می‌کند که نباید عزّت و شرف یک زن مسلمان با ازدواج با کافر در اثر تسلّط کافر بر مقدرات و حیثیت او پایمال گردد، ولو این زن قادر به حفظ دین خود در میان کفّار باشد، زیرا هم بر حسب تکوین و هم بر حسب قوانین تشریعی و قراردادهای جوامع بشری مردها بر زنها سلطنت و قیّومیت دارند و این سلطنت منحصر در زن و شوهر نبوده بلکه هم در دین اسلام و هم در ادیان دیگر حتّی قوانین عرفی برای نوع مردها بر نوع زن‌ها در جهات عامّه‌ای که یک نوع ارتباط به زندگی هر دو طرف دارد جعل شده است.[11] بر همین اساس خداوند بر طبق مقتضای ساختار جسمی و تکوینی مرد و زن می‌فرماید:«مردان، سرپرست و خدمت‌گزار زنانند.»[12] بنابراین شوهر بر همسرش یک نوع سلطنت دارد زیرا وقتی شوهر در برابر زن و فرزندان خود مکلّف و موظّف است که تمام ضروریات زندگی از قبیل نفقه، پوشاک، منزل و سایر امور رفاهی و آسایش را برای آنان مهیّا و آماده کند، این خودش یک نوع سلطنت برای او نسبت به خانواده‌اش از آن جمله همسرش ثابت می‌کند. 
و از طرف دیگر خداوند می‌فرماید: کافر ابداً نمی‌تواند بر مسلمان سلطنتی داشته باشد.[13] چون با این سلطنت عزّت و شرف مسلمان زیر سؤال رفته و در برابر کفّار ذلّت نصیب او می‌گردد. پس به اقتضاء این دو آیة شریفه ازدواج یک زن مسلمان با کافر حرام بوده و جایز نمی‌باشد.

 

3. بعضی از اقوال در حرمت ازدواج دائم مرد مسلمان با زن کافر اهل کتاب مطرح بود. علّت آن را بعضی‌ها آیة «لا تنکحوا المشرکات حتّی یؤمنّ»[14] گرفته لکن این آیة شریفه که می‌فرماید: با زنان مشرک ازدواج نکنید مگر بعد از اینکه ایمان بیاورند، انحراف به زنان غیر مسیحی و یهودی دارد. فخر المحققین در عدم جواز ازدواج مرد مسلمان با زن اهل کتاب می‌نویسد: که ازدواج مستلزم محبّت و مودّت بین زوجین است.[15] و از طرف دیگر آیه‌ای که می‌فرماید: هیچ قومی را که ایمان به خدا و روز قیامت دارد نمی‌یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند.»[16]، مودّت و محبّت کافر را حرام نموده است.[17] بنابراین مرد مسلمان با زن کافر هم نمی‌تواند ازدواج کند، مگر این‌که به صورت ازدواج موقّت باشد زیرا در ازدواج موقّت مسئله مودّت و محبّت چندان نقشی ندارد. 

 

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 
1. ازدواج با بیگانگان، محمّد ابراهیمی. 
2. نظام حقوق زن در اسلام، استاد شهید مرتضی مطهری.[1] . رجوع شود به باب نکاح، رساله‌های عملیه، و کتاب‌های فقهی مراجع تقلید و فقها فریقین. 
[2] . رساله‌های عملیه، باب النکاح، و جواهر الفقه، قم، جامعه مدرسین، اول، 1411 ق، ص176. 
[3] . توضیح المسائل، ص 501، مسئلة 2406. 
[4] . رساله‌های عملیه، باب نکاح. 
[5] . رساله‌های عملیه، باب نکاح. 
[6] . ابن حزم اندلسی، المحلّی، بیروت، دارالفکر، ج9، ص448، و الشروانی و العبادی، حواشی شروانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج7، ص321. 
[7] . آل عمران/85. 
[8] . ممتحنه/10. 
[9] . حلی، تذکرة الفقهاء، قم، آل البیت، اول، 1417 ق، ج9، ص362. 
[10] . منافقون/8. 
[11] . طباطبایی، محمّد حسین، المیزان، قم، مؤسسة نشر اسلامی، ج4، ص343. 
[12] . نساء/34. 
[13] . نساء/141. 
[14] . بقره/221. 
[15] . دوم/21. 
[16] . مجادله/22. 
[17] . ابن العلامه، فخر المحققین، ایضاح الفوائد، بی‌نا، اول، 1389 ق، ج3، ص23.

 

قانون ایران در رابطه با صیغه و ازدواج موقت

پرسش :
قانون حکومت جمهوری اسلامی ایران دربارة متعه چیست؟ آیا ثبت آن از لحاظ قانون لازم است؟

پاسخ :
ازدواج برای انسان یک نیاز طبیعی است که از آفرینش ویژة آنان سرچشمه می‌گیرد و به همین جهت ازدواج سنّت دیرینة اجتماعی است که از آغاز زندگی بشر بوده است. ازدواج پیمانی است محترم که در میان تمام قبایل و ملل و در تمام اعصار و امکنه وجود داشته و دارد. دین اسلام پیروان خود را به ازدواج دعوت نموده و اشباع این غریزة طبیعی را از طریق ازدواج میسّر و تجویز کرده ، لذا از دیدگاه اسلام ازدواج امری مستحب و در برخی موارد واجب است. چنانچه برای اشخاصی شرایط ازدواج دائم فراهم نباشد، دین اسلام ازدواج موقت را پیشنهاد و تجویز کرده است. که بهترین راه برای جلوگیری از انحراف است. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز در مواد 1075 تا 1077 ضمن تعریف نکاح منقطع برخی از شرایط آن را بیان فرموده است.[1] 
قوانین جمهوری اسلامی ایران که برگرفته از شرع مقدس اسلام بوده یا به عبارتی خالی از تناقض با دین مبین اسلام است این راه‌حل را برای جلوگیری از برخی انحرافات اجتماعی تجویز کرده است و امکان آن برای مردان ازدواج کرده هم وجود دارد و برای آنها منعی وجود ندارد، هر چند که این خود مرد است که باید ضرورت چنین امری را بسنجد.

نیز این مطلب را باید خاطر نشان کرد که ازدواج موقّت در موارد زیادی مکروه بوده که برخی عبارتند از: 
1. جایی که تهمت زنا و ... زده شود. 
2. جایی که باعث اذیت همسران دائم گردد. 
3. جایی که انسان را از مسئولیتی باز دارد. 
4. جایی که باعث خفت و سبکی گردد. 
5. جایی که فقط برای هوسرانی باشد. 
6. جایی که زن زناکار و بدکاره باشد.[2] 
لذا از قرار دادن ازدواج موقت در اسلام هرگز منظور و مقصود این نبوده است که وسیلة هوسرانی و هواپرستی و حرمسراسازی برای حیوان صفتان و یا وسیلة بیچارگی برای عده‌ای از زنان اغفال شده و فرزندان بی‌سرپرست فراهم شود.[3] 
امّا دربارة لزوم ثبت نکاح در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق باید گفت که قانونگذار در راستای حمایت از حقوق زوجه و کودکان (حق نفقه و ... ) ثبت ازدواج را لازم شمرده است، زیرا ثبت نکاح از بسیاری از گفتگوهای نابهنجار و بی‌نظمی دربارة انکار ازدواج و نسب می‌کاهد و به ایجاد نظم در جامعه کمک شایانی می‌کند. به همین دلیل در قانون ازدواج سابق مقرر کرده بودند: ... هر ازدواج و طلاق و رجوع باید در یکی از دفاتر ... به ثبت برسد و چنانچه مرد و عاقدی که از اجرای این تکلیف خودداری کنند از یک ماه تا شش ماه به حبس تأدیبی محکوم می‌شوند.[4] 
چنانچه ملاحظه نمودید قانون ملزم کرده است که هر ازدواج (دائم و موقت) باید ثبت شود، لکن این مجازات طبق نظریة شورای نگهبان غیرشرعی تشخص داده شد،[5] لذا قانون مجازات اسلامی فقط برای عدم ثبت ازدواج دائم مجازات تعیین نموده است. 
بنابراین متعه و ازدواج موقت در اسلام و جمهوری اسلامی ایران یکی از اموری است که برای جلوگیری از برخی انحرافات اجتماعی پیش بینی شده است، ولی نباید از این امر مشروع سوء استفاده شود و وسیله ای برای هوسرانی، شهوترانی و ... گردد. نیز در قانون ثبت ازدواج موقت لازم نیست، لذا عدم ثبت آن مجازات کیفری در پی نخواهد داشت.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 
1. ناصر کاتوزیان، حقوق خانواده، ج اول، چ چهارم، 1375. 
2. حسین صفایی و اسدالله امامی، مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر دادگستر، 1376. [1] . نکاح وقتی منقطع (متعه) است که برای مدت معینی واقع شده باشد، ماده‌ی 1075، قانون مدنی. 
[2] . مفید، متعه یا ازدواج موقت، و تغییر سید حسین نجفی یزدی، قم، انتشارات ناظرین، 1382، ص 54. 
[3] . مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، انتشارات صدرا، چاپ بیست و هشتم، 1379، ص 68. 
[4] . قانون اصلاح قانون ازدواج، مصوب 29 / 2 / 1361. مادة 1. 
[5] . روزنامة رسمی، ش 11502، مورخ 3 / 6 / 1363.

 

ازدواج ‎های حرام

سؤال 1: با چه زنهایی ازدواج کردن حرام است لطفاً توضیح دهید؟ 

جواب: ازدواج با محارم حرام است مثل مادر و خواهر و مادرزن و مادربزرگ و خاله و عمه و برادرزاده و خواهرزاده و خواهر رضاعی و ... و همچنین ازدواج با زنهایی که طی سبب خاصی حرام مؤبد می شوند. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج2، م2384 و 2388 و م2400) 

سؤال 2: آیا انسان می تواند با خواهر زن خود ازدواج نماید؟ 
جواب: جمع بین دو خواهر در ازدواج صحیح نیست و حرام است. (استفتائات امام (ره)، ج3، ص124، س120) 

سؤال 3: بعد از طلاق و جدایی از زن اول که در عقد دائم بوده, پس از چه مدتی می توان با خواهر او ازدواج نمود؟ 
جواب: اگر طلاق بائن است بعد از طلاق, و اگر رجعی است بعد از گذشت ایّام عدّه می توان با او ازدواج کرد. (استفتائات امام (ره)، ج3، ص124، س119) 

سؤال 4: آیا دو دختر که به هم چسبیده هستند و بالغ شده اند, می توانند ازدواج کنند؟
جواب: مجرد اتصال آن دو مانع از ازدواج نیست و با مراعات وظائف و شرایط شرعیه می توانند ازدواج کنند. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص125، س122) 

سؤال 5: خانمی که در عده طلاق بوده با عدم علم به حرمت مؤبّد به عقد دیگری درآمده است لطفاً حکم الهی را در این باره بیان فرمایید؟ 
جواب: عقد ازدواج در حال عدّه غیر سبب حرمت ابدی است. بلی در صورتی که زن و مرد جاهل باشند به اینکه زن در عدّه است و یا جاهل باشند به اینکه عقد در حال عدّه جایز نیست و دخول هم محقق نشده باشد حرمت ابدی پیدا نمی شود و فقط عقد باطل است و بعد از گذشت عدّه می توانند با هم ازدواج کنند. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص126، س125) 

سؤال 6: ازدواج با فرد شرابخوار آیا حرام است؟ 
جواب: خیر کراهت شدیده دارد و مذموم است. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص126، س126) 

سؤال 7: عقد دائم اهل کتاب (مسلمان و مسیحی) یا غیر اهل کتاب مثل کمونیست در صورتی که هر دو نفر در دین خود باقی بمانند صحیح است یا خیر؟ 
جواب: ازدواج دائم مسلمان با غیر مسلمان ولو اینکه کتابی باشد باطل است, بلی ازدواج موقّت مرد مسلمان با زن کتابی جایز می باشد ولی ازدواج با غیر اهل کتاب ولو اینکه موقّت باشد باطل است. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص127) 

سؤال 8: خانمی هستم که با مرد به ظاهر مسلمانی ازدواج کرده ام ولی پس از مدّتی نماز را ترک کرده و به ضروریات دین اهانت نموده و اظهار کرده که اسلام را قبول ندارد لطفاً بفرمایید که تکلیف من چیست؟ آیا او مرتد است؟ 
جواب: اگر خدا یا رسول خدا یا یکی از ضروریات دین را جدّاً انکار می کند مرتدّ است, و شما باید از او جدا شوید و با او نامحرم هستید, و نیازی به طلاق هم نیست. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص129، س135) 

سؤال 9: اگر مردی با زن بیوه ای ـ نعوذ بالله ـ زنا کند, پس از آن پشیمان شده و توبه کند, آیا می تواند با دخترآن زن ازدواج کند؟ اگر ازدواج کرده تکلیف چیست؟ 
جواب: دختر کسی را که با او زنا کرده نمی تواند بگیرد و اگر گرفته باید از هم جدا شوند, و بر یکدیگر حرام ابدی هستند. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص298، س16) 

سؤال 10: مردی در زمان طاغوت با زن شوهرداری زنا کرده, دادگاه آن زمان زن زناکار را مجبور به طلاق از شوهرش می کند, مرد زناکار مدتی با آن زن زنا می کند و بعداً او را به عقد خود در می آورد اکنون بچه دار هم شده اند, حکم این ازدواج و بچه آنان چیست؟ 
جواب: زنا با زن شوهردار موجب حرمت ابدی آن زن بر زانی می شود, و بعد از طلاق شوهر, ازدواج آنها با هم باطل است و در صورت اعتقاد به صحّت عقد, بچه ها حکم ولد حلال را دارند. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص299، س17) 

سؤال 11: اگر کسی در اثر جهل به حکم شرعی با خواهر کسی که با او لواط نموده ازدواج نماید, و بعد از گذشت چندین سال با چند فرزند اکنون متوجه حرمت ازدواج شده باشد, با در نظر گرفتن حیثیت فرد اکنون تکلیف شرعی چیست؟ 
جواب: اگر دخول محقق شده به لواط دهنده, عقد ازدواج باطل است, و باید از هم جدا شوند, و با فرض جهل بچه ها حکم حلال زاده دارند. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص302، س25) 

سؤال 12: مردی که زن خود را سه بار طلاق داده است می تواند دوباره با او ازدواج کند؟ 
جواب: زنی را که سه مرتبه طلاق داده اند بر شوهرش حرام می شود, ولی اگر با شرایطی که در کتاب طلاق گفته شده با مرد دیگری ازدواج کند, شوهر اول می تواند پس از طلاق دوباره او را برای خود عقد نماید. (ر.ک توضیح المسائل 12 مرجع، ج2، م2527) 

سؤال 13: چرا خواهر و برادر رضاعی حرام است با یکدیگر ازدواج کنند؟ 
جواب: این دو, برادر و خواهر رضاعی (شیری) یکدیگر می شوند و احکام محرمیت بر آنها مترتب است و با وجود اینکه محرم هستند ازدواج آنها مشمول مسئله حرمت ازدواج با محارم می گردد. (ر.ک تحریر الوسیله، ج2، ص268 کتاب النکاح مسئله 7) 

سؤال 14: فرق ازدواج شرعی موقت و زنا در چیست لطفاً توضیح دهید؟ 
جواب: ازدواج موقت با زنا تفاوت های فراوانی دارد, که بعضی از آنها عبارتند از: 
1 ـ ازدواج موقت یک ازدواج شرعی و قانونی و دارای آثار حقوقی خاصی است. 
2 ـ در ازدواج موقت مهریه و مدت ارتباط و حدود ارتباط روشن است. 
3 ـ اگر فرزندی از ازدواج موقت به وجود آید قانونی است و از پدر و مادر ارث می برد و پدر و مادر از او ارث می برند. 
4 ـ مخارج طفل بر عهده پدر است و مادر در صورت تمایل می تواند حضانت او را به عهده بگیرد. 
5 ـ در ازدواج موقت در صورتی که نزدیکی انجام گیرد پس از پایان مدت و یا بخشش بقیه مدت, زن تا دو مرتبه پاک شدن از عادت ماهانه و یا 45 روز (در موردی که سن او کمتر از سن یائسگی باشد و عادت ماهانه نبیند) باید عده نگهدارد و از همسری با دیگری اجتناب نماید گرفتن عده علاوه بر علل و مصالحی که دارد موجب بهداشت روانی و جسمی برای زن می گردد. 
6 ـ فرزندی که از زنا به دنیا بیاید فرزند قانونی شخص محسوب نمی گردد و از پدر و مادر ارث نمی برد. 
7 ـ از آنجا که حالات روانی پدر و مادر در سلامت جسمی و روانی کودک نقش دارد اکثر فرزندانی که از زنا به وجود می آیند از سلامت جسمی و روانی صحیحی برخوردار نیستند و سرانجام موجب مشکلاتی برای جامعه می گردند و شاید یکی از حکمت هایی که موجب شده است تا در شرع مقدس اسلام از دادن پستهای مهم (امام جماعت ـ مرجعیت برای تقلید ـ رهبری جامعه ـ شهادت در نزد قاضی ـ قضاوت و ...) به ولدالزنا جلوگیری شود همین جهت باشد. 
8 ـ در جوامع مختلف نگهداری از فرزند غیر قانونی نوعی ننگ و زشت شمرده می شود و در نتیجه این گونه فرزندان یا به وسیله سقط جنین یا پس از تولد کشته می شوند و یا از تربیت صحیح در آغوش پدر و مادر محروم می گردند و با سپرده شدن به مراکز نگهداری اطفال مشکلات عاطفی و روانی خاصی را به دنبال دارند مشکلات جسمی و روانی سقط جنین برای مادر بر کسی پوشیده نیست. 
9 ـ در شرع مقدس اسلام به ازدواج دائم و موقت تشویق گردیده و برای آن ثواب فراوان قائل شده اند در حالی که زنا حرام شمرده شده و مرتکب آن اگر محصن نباشد به یکصد ضربه شلاق و اگر محصن باشد (مرد و زن متأهل با شرایط خاص) به رجم یعنی سنگسار محکوم می گردد. برای توضیحات بیشتر می توانید به جلد 21 کتاب اولین دانشگاه و آخرین پیامبر مراجعه فرمایید. (ر.ک تحریر الوسیله، ج2 القول فی النکاح المنقطع، ص288) 

سؤال 15: آیا زنان متأهل هم می توانند ازدواج موقت کنند؟ 
جواب: زن متأهل نمی تواند با دیگری ازدواج نماید چه دائم و چه موقت و اگر زن شوهردار با دیگری ارتباط جنسی داشته باشد علاوه بر آنکه حد شرعی زنای محصنه رجم (سنگسار کردن) است بر آن مرد حرام ابدی می شود یعنی اگر شوهر هم آن زن را طلاق دهد نمی تواند با مرد مذکور ازدواج نماید. (ر.ک تحریر الوسیله، ج2، ص283، م8)

 

آیا ازدواج موقت هوسرانى است؟!

 

در نشریه ایران جوان ص 41 نامه ای از یکى از منتقدان ازدواج موقت درج گردیده و عنوان شده است «ازدواج موقت به غیر از هوسرانى هدف دیگرى دنبال نمی‏کند». 
شایسته بود که منتقد محترم پژوهش‏گرى را جایگزین نظریه‏ پردازى مى‏کرد و بحث در این رابطه را بصورت استفهامى‏ مطرح مى‏نمود که آیا ازدواج موقت یک هوسرانى نیست؟ 
البته واقعیت این است که شتاب زدگى در نظریه‏پردازى از چالشهایى است که کمتر انسانى در آن فرو نیفتاده است و نسل نو و کهنه و سنّتى و مدرن در این جریان برابرند. 
در روایتى از امام هفتم‏علیه السلام این چالش بیان شده و راهکار گرفتار نیامدن در آن نیز یادآورى گردیده است: «آن حضرت‏علیه السلام خطاب به هشام مى‏فرماید: لقمان به فرزندش گفت: اگر بخواهى از خردمندترین مردم باشى باید در برابر حق فروتنى کنى البته در پیشگاه حق انسانهاى زیرک اندکند. فرزندم همانا دنیا دریاى ژرفى است که دانشمندان بسیارى در آن غرق شده‏اند پس - براى گرفتار نیامدن در آن - باید کشتى‏ات از تقوا و فضایش ایمان و معابرش توکل و ناخدایش خرد و راهنمایش دانش و ساکنانش صبر باشد».(1)

در هر صورت پاسخ این پرسش و نقد آن نظریه این است که خیر، ازدواج موقت هوسرانى نیست بلکه یک راهکار پیش درمانى در برابر یک پدیده ناهنجار اجتماعى است. به بیان دیگر ازدواج موقت تشریع شده است تا بدین طریق از فرو افتادن افراد جامعه در بسترى که فضاى باز هوسرانى را موجه مى‏سازد پیشگیرى شده باشد. در مدارک دینى و نصوص روایى به این مقوله پرداخته شده است که در مقام استناد به یک روایت بسنده مى‏شود: 
فتح بن یزید مى‏گوید: از امام هفتم‏علیه السلام درباره‏ى متعه سؤال نمودم امام‏علیه السلام فرمود متعه براى کسانى مباح است که نتوانسته‏اند ازدواج کنند و باید از این طریق عفت خویش را حفظ نمایند و اگر ازدواج نمودند در صورتى بر آنان مباح است که دسترسى به همسرشان نداشته باشند.(2)

با توجه به اینکه ازدواج صرفاً به معناى ارضاء غریزه جنسى نیست که این شایسته زندگى حیوانى خواهد بود بلکه ارضاء غریزه بر پایه مسؤولیت‏ها و شرایط ویژه تراز با حوزه انسان است و لذا مانند ازدواج دائم مسؤولیت آفرین و محدودیت آور است و از سویى به لحاظ اینکه جریان متعارف آن یعنى ازدواج دائم برخوردارى از امکانات مناسب خود را مى‏طلبد که بواسطه عوامل پنهان و پیدا در سطح یکسانى براى همگان وجود نداشته و مانع تشکیل زندگى زناشوئى بصورت ازدواج دائم است و از طرفى نادیده گرفتن حق طبیعى ازدواج براى گروه فاقد امکانات، جامعه را به آفت‏هاى کلّى دچار مى‏نماید، دین در ره یافتى براى جمع بین برخوردار نمودن آنان از حق فطرى و طبیعى‏شان در عین بى امکاناتى با تشریع این ازدواج هم از فعلیت یافتن آفت‏ها و مفاسد بالقوه پیشگیرى کرده و هم براى این گروه راهکار مناسبى در دست یافتن به خواسته فطریشان ارائه داده است. (البته بهره‏ورى سودجویانه و هوسرانانه گروهى فاسد الاخلاق از این جریان نقض کننده شایستگى کلى و اصولى این راهکار دینى نمى‏باشد همچنانکه در همه پدیده‏هاى مثبت اجتماعى سود جویانى وجود دارند که به سوء استفاده مى‏پردازند.

پس پرداختن به یک امر منفى (هوسرانى و...) در نتیجه‏گیرى از یک امر مثبت - ازدواج موقت با شرائط خاص خود - بعنوان نتیجه عاید از ازدواج موقت با شرایط خاص خود که امرى مستحسن و مثبت است اولاً نگاهى غیر کارشناسانه به این امر دینى و ثانیاً ناشى از یک نتیجه حاصل از مقدماتى متزلزل است. بنابراین نه ساختار ماهوى ازدواج موقت به معناى گزینش‏ها و رهایش‏هاى آزاد از هر مسؤولیتى است و نه هدف از تشریعش آن گزاره‏ئى است که منتقد محترم بیان نموده است. 
------------------------------------------------------------------------ 
پی‎نوشت‎ها: 
1) اصول کافى، ج 1، ص 13. 
2) وسائل الشیعه، ج 14، ص 449. 

آیات و روایات در مورد ازدواج موقت و صیغه

پرسش :
در کدام یک از آیات و روایات ازدواج موقت آمده؟ و چرا در زمان خلیفه دوّم منع شد؟ و اگر درست و صحیح می‏باشد چرا افراد اعتراض نکردند و در مقابل این کار مقاومت نکردند؟

 

پاسخ :
یکی از قوانین درخشان اسلام از دیدگاه مذهب جعفری این است که ازدواج به دو صورت می‏تواند انجام بگیرد دائم و موقت. ازدواج موقت و دائم در پاره‏ای از آثار با هم یکی هستند و در قسمتی اختلاف دارند، تفاوت اصلی و جوهری ازدواج موقت با دائم در این است که ازدواج موقت از لحاظ حدود و قیود "آزاد" است یعنی وابسته به اراده و قرارداد طرفین است. در قرآن کریم آیه‏ای که در مورد متعه (ازدواج موقت) نازل شده، آیه 24 از سوره نساء می‏باشد که اکثر قدمای مفسرین و تابعین آنها معتقدند که آیه مورد نظر درباره ازدواج موقت می‏باشد:[1]... فما ستمتعتم به منهن فأتوهنّ اجورهنَّ فریضة... یعنی و زمانی را که متعه (ازدواج موقت) می‏کنید، واجب است مَهر آنها را بپردازید.

روایاتی که در مورد متعه در منابع روائی شیعه وارد شده بسیار است، علامه شیخ حرّ عاملی در کتاب وسائل الشیعه تقریباً 46 باب برای متعه ذکر کرده‏اند که هر کدام از آن بابها در بیان چگونگی متعه اعم از اباحه، یا استحباب آن؟! در برخی موارد می‏باشد و ما به عنوان نمونه به چند مورد از آن احادیث اشاره می‏کنیم: 1- ابی‏بصیر می‏گوید از امام جعفر صادق (ع) درباره متعه پرسیدم: فرمودند آیه 24 سوره نساء فما ستمتعتم به منهن... دلالت بر حلال بودن متعه می‏کند. 2- عبداللّه بن سلیمان می‏گوید از امام جعفر صادق (ع) شنیدم که فرمودند: اگر عمر سبقت نمی‏گرفت و متعه را تحریم نمی‏کرد احدی، جز افرادیکه سرشتشان منحرف است زنا نمی‏کرد.[2]

مسلمانان اتفاق نظر دارند که در صدر اسلام ازدواج موقت مجاز بوده است [3] و رسول اکرم (ص) در برخی از سفرها که مسلمانان از همسران خود دور میافتادند و در ناراحتی بسر می‏بردند به آنها اجازه ازدواج موقت می‏داده است، و همچنین مورد اتفاق مسلمانان است که خلیفه دوم در زمان خلافت خود نکاح منقطع را تحریم کرد.[4] در مورد تصمیم خلیفه دوم احتمالات مختلف و تحلیل‏های متعددی ممکن است ابراز شود، در این میان توجیهی که علامه کاشف الغطاء بیان کرده‏اند قابل توجه است. ایشان می‏فرمایند: خلیفه از آن جهت به خود حق داد این موضوع را تحریم کند که، تصور می‏کرد این مسئله داخل در حوزه اختیارات ولی امر مسلمین است، و هر حاکم و ولی امری می‏تواند با اختیارات خود بحسب مقتضای عصر و زمان در این‏گونه امور دخل و تصرف کند.[5] به عبارتی دیگر، نهی خلیفه، نهی سیاسی بود نه شرعی و قانونی، طبق آنچه از تاریخ استفاده می‏شود، خلیفه در دوره زعامت، نگرانی خود را از پراکنده شدن صحابه در اقطار کشور تازه وسعت یافته اسلامی و اختلاط با ملل تازه مسلمان پنهان نمی‏کرد، تا زنده بود مانع پراکنده شدن آنها از مدینه بود، بطریق اولی از امتزاج خونی آنها با تازه مسلمانان قبل از آنکه تربیت اسلامی عمیقاً در آنها اثر کند ناراضی بود و آن را خطری برای نسل آینده بشمار می‏آورد و بدیهی است که این علت امر موقتی بیش نبود، و علت اینکه مسلمین آن وقت زیر بار این تحریم خلیفه رفتند این بود که فرمان خلیفه را بعنوان یک مصلحت سیاسی و موقتی تلقی کردند نه به عنوان یک قانون دائم. و الّا ممکن نبود خلیفه وقت بگوید پیغمبر چنان دستور داده است و من چنین دستور می‏دهم و مردم هم سخن او را بپذیرند.

ولی بعدها در اثر جریانات بخصوصی، سیره خلفای پیشین، بالاخص دو خلیفه اول یک برنامه ثابت تلقی شد و کار تعصب به آنجا کشید که شکل یک قانون اصلی بخود گرفت. به هر حال نفوذ و شخصیت خلیفه و تعصب مردم در پیروی از سیره و روش کشور داری او سبب شد که این قانون در محاق نسیان و فراموشی قرار گیرد و این سنّت که مکمّل ازدواج دائم است و تعطیل آن ناراحتیها بوجود میآورد برای همیشه متروک بماند.[6] 

منابع دیگر جهت مطالعه بیشتر: 
1. ترجمه تفسیر المیزان، ج5 ذیل آیه 24 سوره نساء. 
2. نظام حقوق زن در اسلام - شهید مطهری. 
3. زن در آئینه جمال و جلال - استاد جوادی آملی.
[1] . علامه سیّد محمد حسین طباطبائی، تفسیر المیزان، زیل آیه 24 سوره نساء - ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، ج5، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرّسین، طبع 1346 هـ. 
[2] . الشیخ محمد بن الحسن الحرّ العاملی - وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، متوفی 1104 ه ج14 باب متعه دار احیاء التراث العربی - بیروت، لبنان. علامه مجلسی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضر الفقیه، ج8، ص453، ناشر: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور المطبعة العلمیه بقم المقدسه - و علق علیه و اشرف علی طبعه: سید حسین موسوی کرمانی، شیخ علی پناه اشتهاردی. 
[3] . الفصول المهمه فی تألیف الامد - الامام عبدالحسین شرف الدین الموسوی - ص 67و 66 و 62 - ویلیها الکلمة الغراء فی تفضیل الزهراء "علیها السلام" - چاپ مکتبة الداوری، قم، ایران. صحیح مسلم - الامام ابی الحسین مسلم بن الحجاج القشیری النیشابوری - ج2، ص 28 باب متعه - دار احیاء التراث العربی - بیروت، لبنان. 
[4] . الفصول المهمه ص66 / صحیح مسلم ج 2 ص 28 / تاریخ مفصل اسلام از طلوع اسلام تا عصر حاضر ج 1 ص 135 - نگارش و اقتباس عماد الدین حسین اصفهانی - چاپ کتابخانه اسلام 1337 هـ. 
[5] . الفصول المهمه - ص 66 و 67. 
[6] . نظام حقوق زن در اسلام - شهید مرتضی مطهری ص 47 تا 51 - دفتر نشر فرهنگ اسلامی مهرماه1353 خورشیدی - رمضان 1394 قمری.

 

صیغه شدن با شرط حفظ بکارت

پرسش :

آیا دختر باکره با شرط حفظ بکارت و نشکستن بعضی حریمها می تواند با کسی ازدواج موقت کند؟


پاسخ :

بلی دختر می تواند در عقد موقت شرط کند که نزدیکی انجام نشود البته اذن پدر در ازدواج دختر باکره به نظر بسیاری از فقها شرط است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج2، م2423 و، م2376)

اذن ولی در ازدواج

 

سؤال 1: آیا در ازدواج مطلقاً چه موقت و چه دائم اگر دختر باکره باشد ولی سنش زیاد باشد آیا اذن پدر لازم است؟ در صورت عکس چطور یعنی اگر دختر باکره نباشد ولی سنش کم باشد؟ 
جواب: در دختر باکره بسیاری از فقها اذن پدر را شرط می داند و در دختر مدخوله کم سن چنانچه نتوانند صلاح و فساد خود را تشخیص دهد اذن پدر لازم است. (ر.ک توضیح المسائل مراجع، ج2، م2376)

سؤال 2: اگر دختری بدون اذن پدر ازدواج کند آیا عقد آنها صحیح است؟ 
جواب: بسیاری از فقها اجازه پدر را در ازدواج دختر باکره شرط می دانند و عقد بدون اذن پدر را باطل می دانند در خصوص مسئله می توانید از مرجع تقلید خودتان سؤال فرمایید. (همان مدرک و ر.ک استفتائات جدید امام (ره)، ج3، ص159، س4) 

سؤال 3: کسی که نه پدر دارد و نه جد پدری برای ازدواج باید از چه کسی اجازه بگیرد؟ 
جواب: اگر خودش بالغه باشد یعنی صلاح و فساد خود را تشخیص دهد اجازه خود او کافی است اگر چه مستحب است از برادر بزرگتر اذن بگیرد. (ر.ک تحریر الوسیله امام خمینی (ره)، ج2، ص256، م9 و استفتائات جدید امام (ره)، ج3، ص170، س29) 

سؤال 4: اگر دختری بداند که پدرش در صورت اطلاع از ازدواج موقت او با پسری به دلیل صلاحیت پسر و شناخته بودن او برای پدرش, مخالفتی نمی کند آیا می تواند بدون اطلاع پدرش صیغه عقد موقت بخواند؟ 
جواب: اطمینان به رضایت کافی نیست اگر دختر مستقیماً نمی تواند موضوع را با پدر مطرح کند به وسیله یکی از بستگان پدر را در جریان امر قرار دهد و از ارتباط دور از چشم خانواده جداً پرهیز نماید زیرا خدای نکرده ممکن است موجب پی آمدهای غیر قابل جبران گردد. (ر.ک توضیح المسائل 12 مرجع، ج2، ص451) 

سؤال 5: آیا در صیغه محرمیت اذن پدر دختر لازم است؟ 
جواب: صیغه محرمیت چیزی جز عقد موقت نیست و شرایط عقد موقت در آن لازم است. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص113، س87) 

سؤال 6: پسری است که بنا به وظیفه شرعی و نیازهای روحی تصمیم به ازدواج گرفته و دختر جوان رشیده بالغه ای را انتخاب نموده است که با او توافق کامل دارد, امّا پدر دختر موافقت نمی کند, تکلیف شرعی چیست؟ 
جواب: در ازدواج دختر باکره اذن پدر شرط است, بلی اگر دختر مائل به ازدواج باشد و پسر کفو عرفی و شرعی او هست و دختر بترسد که اگر او را رد کند بعداً شوهر خوبی پیدا نشود پدر نمی تواند او را منع کند؛ و در صورت منع, ولایتش ساقط می شود. (استفتائات امام (ره)، ج3، ص158، س1) 

سؤال 7: اگر دختری تصمیم به ازدواج گرفته باشد ولی پدر او در شهر دیگری باشد و به آسانی تماس با او و گرفتن اذن ازدواج ممکن نباشد ازدواج چه حکمی پیدا می کند؟ 
جواب: اگر طوری است که اجازه گرفتن از پدر ممکن نیست اشکال ندارد, ولی اگر تماس با او ممکن است ـ ولی مدّتی طول بکشد یا سخت باشد ـ بدون اجازه نمی تواند صیغه شود. (ر.ک استفتائات امام (ره)، ج3، ص164، س13) 

سؤال 8: پسری هستم که می خواهم با دختری ازدواج کنم, ولی پدر و مادرم با این ازدواج مخالفت می کنند, آیا اگر ازدواج کنم ازدواجم شرعی خواهد بود؟ 
جواب: اختیار ازدواج در دست خودش است, و پدر و مادر در ازدواج پسر ولایت ندارند, ولی تا می توانید رضایت آنها را تحصیل نمایید. (استفتائات امام (ره)، ج3، ص171، س31) 

سؤال 9: دختر باکره ای بدون اجازه پدرش شوهر اختیار نموده و به واسطه شکایت پدر ازدواج آنها باطل شده, ولی بلافاصله مجدّداً بدون اذن پدر و مادر با همان پسر ازدواج نموده, آیا ازدواج دوم با همان پسر صحیح است یا باطل؟ 
جواب: اگر در وقت ازدواج دوّم هنوز دختر باکره بوده اعتبار اذن پدر به قوّت خود باقی است. و اگر باکره نبوده ولایت پدر ساقط بوده است. (استفتائات امام (ره)، ج3، ص173، س34)

احکام ازدواج موقت و صیغه آن

 

 1. در ازدواج موقت، رضایت طرفین و خواندن صیغه کافی است و نوشتن و شاهد گرفتن لازم نیست.

 

 

2. خود زن و مرد می‌توانند صیغه عقد را بخوانند. ابتدا مدت عقد (از یک ساعت تا چند سال) و میزان مهر (مثلاً از هزار تومان تا ...) را معین کنند و بعد صیغه عقد را بخوانند.

«صیغه عقد»

 

زن می‌گوید:

 

«زَوَّجتُکَ نَفْسی فی المُدَّةِ الْمَعْلوُمَه عَلَی الْمَهْرِ الْمَعْلوُم» (خودم را به تو تزویج کردم برای مدت معین با مهر معین)

 

بعد مرد می‌گوید:

 

«قَبِلْتُ» (قبول کردم)

 

تبصره: اگر خود مرد و زن نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند به هر لفظی که صیغه را بخوانند صحیح است. اما باید لفظی را بگویند که معنی «زَوَّجْتُ و قَبِلْتُ» را بفهماند.

 

3. عقد موقت طلاق ندارد بلکه جدا شدن زن و مرد بواسطه تمام شدن مدت عقد و یا بخشیدن مدت (مرد باقیمانده زمان عقد را به زن می‌بخشد) می‌باشد.

 

4. اگر کسی زنی را به عقد خود درآورد، اگر چه نزدیکی نکرده باشد مادر آن زن به آن مرد محرم می‌شود و اگر نزدیکی کرده باشد، اگر آن زن از مرد دیگری دختر داشته باشد دختر آن زن نیز به آن مرد محرم می‌شود و مرد هرگز نمی‌تواند با آن دختر ازدواج کند.

 

5. تعریف عدّه: مدت زمانی را که زن نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند عدَه می‌گویند. این مدت پس از طلاق (در عقد دائم) و یا اتمام مدت زمان (در عقد موقت) و یا فوت شوهر شروع می‌شود.

 

6. عدَه عقد موقت دیدن دوبار عادت ماهیانه زنان است. عدَه عقد دائم از زمان طلاق، دیدن سه بار عادت ماهیانه است. عدّه وفات شوهر، چهارماه و ده روز است اگر چه زن یائسه یا متعه باشد.

 

7. زن یائسه (زن غیرسیدی است که سنش بالاتر از پنجاه سال یا سیده‌ای که سنش بالاتر از شصت سال باشد) عدّه طلاق و عدّه اتمام عقد موقت ندارد.

 

8.    اگر مردی زنی را که در عدّه دیگری است برای خود عقد کند آن زن بر او حرام می‌شود.